ငို႐ွာေလၿပီ ဧရာဝတီ (နီၿငိမ္း- အညာတကၠသိုလ္)

ဧရာပံုရိပ္၊ ေရွးအတိတ္

လြန္ခဲ့ေသာ သံုးႏွစ္ေလာက္ကပင္ ဤေဆာင္းပါးကိုေရးရန္ တာစူခဲ့သည္။ အေျခအေနေစာင့္ၾကည့္ရင္း အခ်ိန္ အေတာ္ ကုန္သြားသည္။ ခုေတာ့ 'ငိုရွာေလၿပီ ဧရာ၀တီ' ကိုေရးျဖစ္ပါသည္။ မိခင္ဧရာ၀တီ၏ သမုိင္းေၾကာင္းကား ရွည္ေညာင္းလွေလၿပီ။ ဧရာ၀တီသည္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၄၅ သန္းေက်ာ္ကပင္ ရွိေနခဲ့သည္ဟု ျမန္မာ့စြယ္စံု က်မ္းအတြဲ ၁၅ တြင္ ေရးသားထားပါသည္။ မိခင္ဧရာ၀တီသည္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ပူတာအိုၿမိဳ႕ေျမာက္ဖက္ 'ထိလာ ေရခဲေတာင္'၊ 'လန္ေဂြေရခဲေတာင္' မ်ားတြင္ ေခ်ာင္းဖ်ားခံ၍ ေမခ၊မလိခ ျမစ္ႏွစ္သြယ္ကို ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္။

မလိခ ဆိုေသာစကားမွာ ကခ်င္စကား  Mali Hka မွ ဆင္းသက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ကခ်င္ဘုိးဘြား ေလးဦး စတင္ ျဖတ္သန္းခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ဟု ဆိုသည္။ ကခ်င္ဘာသာတြင္ မလီ (mali) မွာ ၄ျဖစ္၍ မင္ manga မွာ ၅ ျဖစ္သည္။

ေပေပါင္း ၁၅၅၀၀ ေက်ာ္ျမင့္ေသာ ႏွင္းဖံုးေတာင္တန္းႀကီးမ်ားမွ စတင္ခဲ့ေသာ ဧရာ၀တီသည္ ျပည္ေထာင္စု သား အားလံုး၏ မိခင္ေက်းဇူးရွင္ ပင္ျဖစ္သည္။ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ သယံဇာတ တူးေဖာ္ေရး လုပ္ငန္း အားလံုးကို မိခင္ဧရာ၀တီက ပံ့ပိုးကူညီလ်က္ရိွသည္။

'ဧရာ'ဟူေသာ အေရးအသားကို ရွာေဖြေသာအခါ စစ္ကိုင္းၿမိဳ႕ ရတနာေစတီ ေက်ာက္စာတြင္ ေတြ႕ရ၏။  ေက်ာက္စာ သက္ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ အင္း၀ေရႊနန္းေၾကာ့ရွင္ လက္ထက္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၈၅ခုကပင္ ေရးထုိးခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဧရာဟူေသာ အေရးအသားကို ထို႔ထက္ေစာ၍ ရွာမေတြ႕ခဲ့ပါ။

ဧရာ၀တီ၏ အဓိပၸာယ္

နန္ေခ်ာင္ရွမ္းတို႔က 'လူေပ' ၊ ေမာရွမ္းတို႔က 'နမ့္က်ဳိ'ဟု အျမတ္တႏိုးေခၚခဲ့ၾကသည္။ နမ့္က်ဳိဆိုသည္ မွာ နမ့္=ေရ+က်ဳိ=ေက်ာက္မ်က္ရတနာဟူ၍ျဖစ္သည္။ သို႔အတြက္ ဧရာ၀တီဆိုသည္ကား 'က်ာက္မ်က္ ရတနာ မ်ားထြက္ေသာ ေနရာ' ဟု ဆိုလိုေပသည္။ တ႐ုတ္တို႔ကမူ ဤျမစ္ႀကီးကို 'လိေရႊ' ဟုေခၚသည္။ ေရႊမႈန္မ်ားျဖင့္ လင္းလက္ေနေသာ ေရႊသဲျမစ္ဟုဆိုလိုေပသည္။ တ႐ုတ္တို႔က သူတို႔၏ ယန္စီျမစ္ႀကီးကိုလည္း လိေရႊဟု ပင္ေခၚၾကသည္။

အခ်ဳိ႕က ဧရာ၀တီဟူသည္ ဟိႏၵီစကား ဣရ၀တီမွ ဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဓိပၸာယ္မွာ 'ဆင္ျမစ္ႀကီး' ဟုေခၚေၾကာင္း၊ စားေသာက္ဖြယ္ရာ ရတနာမ်ဳိးစံုကိုရေစႏိုင္သျဖင့္ ဆင္ျမစ္ေခၚေၾကာင္း ေရးသားေျပာဆို ၾကေလသည္။ သသၤက႐ိုက္ဘာသာတြင္ ရွိေသာ (ပ႐ုမတီ)မွာ အားသစ္ျဖည့္သူဟု ဆိုရာ 'ဤဧရာ၀တီမွာ အားမာန္တက္ေစသည့္ျမစ္' ဟုသာဆိုရေပေတာ့မည္။

အခ်ဳပ္အားျဖင့္ဆိုပါမူဧရာ၀တီသည္ ေရႊသဲျမစ္၊ ရတနာျမစ္၊ လွပေသာျမစ္၊ ဆင္ျမစ္၊ အားသစ္ျဖစ္လာေသာ ျမစ္ဟု ဆိုႏိုင္ေပရာ သိဂၤါနဒီ ျမန္ျပည္ေျမာက္ဖ်ားမွ ဘဂၤလားပင္လယ္သို႔တိုင္ မိုင္ေပါင္း ၁၃၅၀ ေက်ာ္စီးဆင္း သြားေသာ မိခင္ႀကီးတစ္ပါးသာ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။

ျမစ္က်ဥ္းေလးခု ျဖစ္တည္မႈ

မိခင္ဧရာ၀တီကို အပိုင္းသံုးပိုင္းခြဲ၍ ေလ့လာႏိုင္ပါသည္။ အထက္ပိုင္းဧရာ၀တီ၊ အလယ္ပုိင္း ဧရာ၀တီႏွင့္ ေအာက္ပိုင္းဧရာ၀တီ (ျမစ္၀ကြၽန္းေပၚေဒသ) ဟူ၍ျဖစ္သည္။ အထက္ပိုင္းဧရာ၀တီ တန္ဖဲဇြပ္ (Tang hpe' zup)တြင္ အၾကာႀကီး ေနဖူးသည္။ Zup ဇြပ္ဆိုေသာ ကခ်င္စကားမွာ (ဆံုျခင္း၊ ေတြ႕ဆုံမႈ) ပင္ျဖစ္သည္။ ေမခႏွင့္ မလိခတို႔ဆံုရာျဖစ္၍ တန္ဖဲဟု ေခၚၾကသည္။ တန္ဖဲ အေရွ႕ရြာမ်ားတြင္ ႏွစ္ႏွစ္ခန္႔စခန္းမွဴး တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့စဥ္က ျမစ္ဖ်ားဧရာ ေရာင္စံုျဖာေနပံုကို ေန႔စဥ္ထိုင္ၾကည့္ဖူးသည္။

အလြန္လွပေသာေက်ာက္ေဆာင္၊ ေက်ာက္တန္းမ်ား၊ ေ၀့၀ိုက္စီးဆင္းေနေသာ ေရအလ်ဥ္မ်ားမွာ တသသျဖင့္ ေမ့ႏိုင္စရာမရွိပါ။ ျမစ္ဆံုတြင္ ကခ်င္ကေလးငယ္မ်ားေရကစားေနပံုကို သတိရမိသည္။ တန္ဖဲမွ ေတာင္ဖက္သို႔ ၂၆ မိုင္ဆင္းသြားလွ်င္ ျမစ္ႀကီးနားၿမိဳ႕ အေရွ႕ဖက္ကမ္းမွ ၀ိုင္းေမာ္ၿမိဳ႕မ်ားကိုေတြ႕ရမည္။ ၀ိုင္းေမာ္တြင္ သံုးႏွစ္ေက်ာ္စစ္ေၾကာင္းမွဴး လုပ္ခဲ့သည္။

၁၉၅၀ ခု ကြၽန္ေတာ္တို႔ မူလတန္းေက်ာင္းသားဘ၀တြင္ 'ဗန္းေမာ္ထက္ေအာက္၊ ေရႊမန္းေျမာက္မွတ္ေလာက္ ျပည္အထက္'ဟု အတန္းပိုင္ဆရာမက ဧရာ၀တီျမစ္ရွိ ျမစ္က်ဥ္းေလးခုအေၾကာင္း သင္ေပးပါသည္။ သို႔အတြက္ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၆၀ကပင္ မိခင္ဧရာ၀တီကို ေကာင္းေကာင္းသိခဲ့ရ၏။

ပထမျမစ္က်ဥ္းသည္ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ အထက္ဖက္တြင္ရွိသည္။ ဗန္းေမာ္မေရာက္မီ ဆင္ဘိုရြာအနီး ျမစ္သာႏွင့္သံုးမိုင္အကြာ၌ ထိုျမစ္က်ဥ္းရွိသည္။ ျမစ္ေနရာမွာက်ဥ္းလြန္းလွ၍ သေဘၤာႀကီးမ်ားခုတ္ေမာင္းသြား လာရန္အခက္အခဲရွိသည္။ ျမစ္မင္းဧရာ၏ ေဘးတစ္ဖက္တစ္ခ်က္တြင္ ေက်ာက္ကမ္းပါးႀကီးမ်ားကို မတ္ေစာက္ စြာေတြ႕ေနရသည္။ အေရွ႕ဖက္ႏွင့္အေနာက္ဖက္ကမ္းပါးႏွစ္ခုမွာ ေပသံုးေလးရာေက်ာ္သာ ေ၀းသည္။ ကိုက္ျဖင့္ တြက္လွ်င္ကို ၁၀၀၊ ၁၅၀ သာရွိသည္။ ထိုျမစ္ေၾကာင္းအလယ္ေကာင္မွသေဘၤာမ်ားကို တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေမာင္းတက္ရ၏။

ဒုတိယျမစ္က်ဥ္းသည္ဗန္းေမာ္ႏွင့္ ေရႊကူအၾကားတြင္ရွိသည္။ ေရႊကူအနီး စင္းခန္းရြာတစ္၀ိုက္၌ ထိုျမစ္က်ဥ္းကို ေတြ႕ႏုိင္သည္။ ပထမျမစ္က်ဥ္းေလာက္ ေၾကာက္စရာမရွိ၊  ျမစ္ျပင္နည္းနည္းက်ယ္သည္။ ႐ႈခင္းမ်ားကလည္း ေကာင္းသည္။ ထိုျမစ္က်ဥ္းတြင္ နတ္မ်က္ႏွာေတာင္ႏွင့္ ဥေဒါင္းေတာင္မ်ားရွိသည္။ ျမတ္စြာဘုရား ဥေဒါင္းမင္း ျဖစ္စဥ္က စံေနခဲ့ဖူးသျဖင့္ ဥေဒါင္းေတာင္ဟုေခၚၾကသည္။ ဒုတိယျမစ္က်ဥ္းတြင္ ေလွငယ္တစ္စင္းဆန္တက္ ေနပံုကို ဓာတ္ပံု႐ိုက္ယူခ့ဲသည္။

တတိယျမစ္က်ဥ္း၊ ဒုတိယျမစ္က်ဥ္းကိုေက်ာ္မိလွ်င္ဗန္းေမာ္ေအာက္ဖက္ ၃၅ မိုင္အကြာ ေရႊကူၿမိဳ႕သို႔ ေရာက္ သည္။ ဘာသာသာသနာ ထြန္းကားေသာၿမိဳ႕ျဖစ္၏။ ေရႊကူမွ ဆင္းသြားလွ်င္ကသာ။ ထိုမွတစ္ဆင့္ သပိတ္က်င္း သို႔ ေရာက္သည္။ သပိတ္က်င္းအထက္ဖက္ ၁၀ မိုင္အကြာ မလည္ရြာတစ္၀ိုက္တြင္ တတိယျမစ္က်ဥ္းရွိသည္။ ထိုေနရာတြင္ ဧရာ၀တီျမစ္အက်ယ္မွာ ကိုက္ ၅၀၀ သာသာရွိသျဖင့္ ပထမ၊ ဒုတိယျမစ္က်ဥ္းမ်ားလို စိုးရိမ္ဖြယ္ရာမရွိ။

စတုတၳျမစ္က်ဥ္း - ေရႊမႏၲေလးမွ ေအာက္သို႔စုန္ဆင္းသြားလွ်င္ ခ်င္းတြင္းႏွင့္ဧရာ၀တီဆံုရာ ေရစႀကိဳ၊ ပခုကၠဴသို႔ ေရာက္သည္။ ျမစ္ဆံုေအာက္ဖက္တြင္ ေခ်ာက္၊ ေရနံေခ်ာင္း၊ မေကြးၿမိဳ႕မ်ားရွိသည္။ ေခ်ာက္ေရနံေခ်ာင္း ေျမလႊာမွာ ေက်ာက္စရစ္သဲေျမ၊ ေျမကမူမ်ားျဖစ္သည္။ ေရနံမ်ားစြာထြက္၍ ျမန္မာ့စီးပြားေရးကို ျမႇင့္တင္ေန ေသာေနရာဟု ေခၚရမည္။ မေကြး၊ မင္းဘူးေက်ာ္လွ်င္ ျပည္ၿမိဳ႕ႏွင့္နီးသြားသည္။ အေနာက္ဖက္ကရခိုင္႐ိုးမ၊ အေရွ႕ဖက္က ပဲခူး႐ိုးမညႇပ္လ်က္ရွိရာ ထိုေနရာတြင္ စတုတၳျမစ္က်ဥ္း ျဖစ္ေနေလသည္။

တန္ဖဲျမစ္ဆံု အေရးၾကံဳၿပီ

ဧရာ၀တီျမစ္က်ဥ္းမ်ားကို ေဖာ္ျပေနသည္မွာ ျမစ္ညာဖက္အထက္ပိုင္းတြင္ ေရနည္းလာလွ်င္ျမစ္က်ဥ္းမ်ား၍ မည္မွ်ဒုကၡေရာက္ႏုိင္သည္ကို သိေစလို၍ျဖစ္သည္။ ေႏြအခါေ၏ ေရပါးခ်ိန္ဆိုလွ်င္ ျပည္ၿမိဳ႕အနီးျမစ္က်ဥ္း၍ ေရစူးေလးေပ၊ ငါးေပသာ ရွိပါသည္။

တန္ဖဲျမစ္ဆံု ေရကာတာစီမံကိန္းကို လြန္ခဲ့ေသာကိုးႏွစ္၊ ၁၀ႏွစ္အခ်ိန္ ၂၀၀၁ခုႏွစ္က စခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ ဤကိစၥမွာ သာမန္မဟုတ္။ တ႐ုတ္ အင္ဂ်င္နီယာ ပါရဂူမ်ားကို ေခၚလာၿပီး ပမာဏတိုင္းထြာေရး (Survey) မ်ားလုပ္ ခဲ့သည္။ ျမစ္ဆံုစီမံကိန္းေဒသတြင္ အနည္းဆံုး ဆည္ႀကီးခုနစ္ခု၊ ရွစ္ခု တည္ေဆာက္မည္ဆိုသည္။ ဆည္တစ္ ခုသည္ အလ်ား ေပ ၅၀၀xအနံ ေပ ၃၀၀ ႏွင့္အျမင့္ ေပ ၅၀၀ ရွိမည္ဆိုသည္။

ဆည္မ်ားမွာ သိုေလွာင္အား အလြန္ေကာင္းၿပီး စီမံကိန္းၿပီးဆံုးသြားပါက ဓာတ္အားကီလိုမီတာ၀ပ္ ၆၀၀၀ ပို႔ေပးႏိုင္ရန္ ရည္ရြယ္လ်က္ရွိ၏။ တစ္ေန႔လွ်င္ ကီလိုမီတာ နာရီသန္းေပါင္း ၂၉၄၀၀ ထိ ယူနန္သို႔ ပို႔ႏိုင္ေအာင္ တ႐ုတ္ပညာသည္ ၁၀၀ ေက်ာ္တို႔က ေဆာင္ရြက္ေနၾကေလသည္။ ျမစ္ဆံုမွ ယူနန္အထိ ၂၆၁ မိုင္၊ ျမစ္ဆံုမွ လိုင္ဇာထိ ၁၇၀ မုိင္ရွည္ေသာ ကတၱရာလမ္းမ်ားလည္း ေဖာက္လုပ္ၿပီးစီးခဲ့ၿပီျဖစ္၏။

ယခုအခါ တန္ဖဲျမစ္ဆံု ေရကာတာမ်ားတည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းမွာ ႏိုင္ငံ၏အဓိကအေရးကိစၥျဖစ္လာေလၿပီ။ လူတစ္ေယာက္၏ ခႏၶာကိုယ္တြင္ ဦးေခါင္းပိုင္းသည္ အေရးႀကီး၏။ ဦးေခါင္းကိုထိခိုက္လွ်င္ တစ္ကိုယ္လံုး ပ်က္စီးႏုိင္သည္။ ယခုအခါ ျမစ္ဖ်ားဧရာ ဦးေခါင္းပိုင္း၌ ျပႆနာမ်ား ေပၚေနၿပီျဖစ္ရာ ဧရာ၀တီျမစ္႐ိုး တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ ဧရာ၀တီ၏သားသမီးတို႔လည္း ဒုကၡမ်ဳိးစံု ေရာက္ၾကရေပေတာ့မည္။ ျမစ္ႀကီး ၀ဲယာတြင္ သစ္ေတာမ်ားျပဳန္းတီးျခင္း၊ တိရစၦာန္ဇီ၀မ်ဳိးစံု ေသေက်ျခင္း၊ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ သဲေသာင္မ်ား ေပၚထြန္းၿပီး ေရေၾကာင္းသြားလာမႈခက္ခဲျခင္း၊ ျမစ္လယ္တြင္ ေဘာ့နီေဘာ့နက္မ်ား စိုက္၍ ေရေၾကာင္းျပ ေပးရျခင္းတုိ႔ကို လုပ္ကိုင္ေနၾကရေလၿပီ။

ျပည္ၿမိဳ႕မွ မႏၲေလးၿမိဳ႕သို႔ ေျပးဆြဲေနသည့္ ျပည္ကူးတို႔သေဘၤာမွာ ေႏြအခါတြင္ ေကာင္းစြာခုတ္ေမာင္းႏိုင္ျခင္း မရွိေတာ့ပါ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ျမင္းျခံသေဘၤာဆိပ္တြင္ ေသာင္ထြန္းေနသျဖင့္ ေသာင္ထိုးစက္မ်ား သံုးေနပါသည္။ ေရေၾကာင္းၾကပ္သျဖင့္ ပခုကၠဴမွဆန္တက္လာသည့္ ျပည္ကူးတို႔မွာ ျမင္းျခံဆိပ္၌ ညမအိပ္ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ျမင္းမူ၊ စစ္ကိုင္းေရာက္ေအာင္ တိုက္႐ိုက္ဆန္သြားရသည္။ ျမင္းျခံသေဘၤာဆိပ္တြင္ ေရစူးေလး ငါးေပသာ က်န္ေတာ့သည္။ အခ်ဳိ႕သေဘၤာမ်ား ေသာင္တင္ေနၾကပါသည္။ ဤသို႔ ျဖစ္ေပၚေနေသာ မိခင္ဧရာ၀တီ၏ အခက္အခဲမ်ားကို ေလ့လာ၍ 'ငိုရွာေလၿပီ ဧရာ၀တီ' ဟု မိမိတင္စားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ယခုအခါ အမိဧရာ၀တီျမစ္၏ ဒုကၡေပါင္းစံုကို ျမင္ေတြ႕ၿပီး စာေရးသူမွာလည္း ဧရာ၀တီကိုခ်စ္သူ၊ ဧရာ၀တီကို ထာ၀ရရွင္သန္ေနေစလိုသူျဖစ္သည္။ စာ႐ႈသူမ်ားအေနျဖင့္လည္း ဧရာ၀တီ၏ေက်းဇူးကို ႏွလံုးသြင္းကာ မိခင္ဧရာ၀တီ တည္တ့ံေရးအတြက္ ႏိႈးေဆာ္လိုက္ရေပသည္။

က်မ္းကိုး
- ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း အတြဲ ၁၅

- သိဂၤါနဒီျမန္ျပည္ေျမာက္ဖ်ား (မဆလထုတ္)

Eleven Media Group