စစ္တေကာင္းႏွင့္ အာသံနယ္ေရာက္ ေရွးေခတ္ျမန္မာတုိင္းရင္းသားမ်ား

ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီးသည္ ပုသိမ္ ဦး၀ိမလ ကိုယ္ေတာ္သည္ ခ်င္းေတာင္တန္းႏွင့္ နာဂ ေတာင္တန္းေပၚသို႔ ဗုဒၶ သာသနာျပဳ ခရီး စတင္ခဲ့ေသာ ႏွစ္မွာ ၁၂၉၆ ခုႏွစ္ျဖစ္၍ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ ကိုယ္ေတာ္ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီး စတင္ခဲ့ေသာ ႏွစ္မွာ ၁၂၉၇ ခုႏွစ္ျဖစ္သည္။ ထုိေခတ္မွာ ၀ံသာႏုေခတ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထုိဆရာေတာ္ ႏွစ္ပါးကို ၀ံသာႏုေခတ္ သာသနာ့ အာဇာနည္ ႏွစ္ပါးဟု ပရိသတ္က သိၾကသည္။ ထုိဆရာေတာ္ႀကီး မ်ားသည္ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳခရီး အေတြ႔အႀကံဳ မ်ားကို ထုိေခတ္ သတင္းစာ၊ မဂၢဇင္းတုိ႔၌ ေရးသားေတာ္ မူခဲ့ၾကသည္။

ဆရာေတာ္ ပုသိမ္ ဦး၀ိမလ၏ ခမည္းေတာ္ႏွင့္ မယ္ေတာ္မွာ ပုသိမ္ၿမိဳ႔ ကြမ္းၿခံရပ္ေနသစ္ ကုန္သည္ ဦးလူကေလး + ေဒၚ၀ါႏုတုိ႔ ျဖစ္သည္။ ငယ္နာမည္ ေမာင္ပုျဖစ္၍ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ ေအဘီအမ္ (ABM) သာသနာျပဳ ေက်ာင္းတြင္ ဆ႒မတန္းထိ ပညာ ဆည္းပူးခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ပုသိမ္ၿမိဳ႔ ပုဂံ ေက်ာင္းတုိက္တြင္ ေလာကုတၲရာ စာေပမ်ား သင္ယူခဲ့သည္။ သက္ေတာ္(၃၄)ႏွစ္အရြယ္၊ ၁၂၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီး စတင္ခဲ့သည္။ ၁၃၁၉ ခု၊ တန္ခူးလတြင္ “ျမန္မာႏုိင္ငံ ေတာင္တန္း လူမ်ဳိးမ်ား”စာအုပ္ကို ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေလသည္။ ထုိစာအုပ္ ထုတ္ေ၀ၿပီး (၉)ႏွစ္အၾကာ၊ သက္ေတာ္ (၆၆)ႏွစ္၊ သိကၡာေတာ္ (၄၆)၀ါ အရတြင္(၁၂-၅-၆၆)ေန့၌ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔၊ ၾကည့္ျမင္တုိင္၊ ဥယ်ာဥ္တုိက္၊ ေအးရြာ ေက်ာင္းတြင္ ပ်ံလြန္ေတာ္ မူခဲ့သည္။

ပုသိမ္ဦး၀ိမလ၏ ေတာင္တန္း အေတြ႔အႀကံဳမ်ား

ဆရာေတာ္ ပုသိမ္ဦး၀ိမလ၏ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီးမွတ္တမ္း၌ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ စစ္တေကာင္းႏွင့္ အာသံနယ္ေရာက္ ေရွးေခတ္ျမန္မာ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ သမုိင္း ေျခရာကို စိတ္၀င္စားဖြယ္၊ အံ့ၾသဖြယ္ ေတြ႔ရွိရသည္။ အိႏၵိယႏိုင္ငံ၊ အာသံျပည္နယ္ အထက္ပိုင္းရွိ လီဒိုၿမိဳ႔၏ အေနာက္ဘက္ ျဗဟၼပုတၲရ ျမစ္ကမ္းေပၚတြင္ “ဒီဗ႐ူဂါ”အမည္ရွိ ၿမိဳ႔တစ္ၿမိဳ႔ရွိ၏။ ထုိၿမိဳ႔၏ ခ႐ိုင္ အတြင္းသို႔ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း(၂၀၀)ခန္႔က အစုလိုက္ အဖဲြ႔လုိက္ ေျပာင္းေရႊ႔ လာခဲ့ၾကေသာ ျမန္မာ တုိင္းရင္းသား မ်ားကို ဆရာေတာ္ ပုသိမ္ဦး၀ိမလ ေတြ႔ျမင္ခဲ ့ရသည္။ ျဗဟၼပုတၲရ ျမစ္ႏွင့္ မေ၀းလွေသာ “ဆစ္(ပ)ဆာေဂါ”၊ “ဂ်ဴ ရာ”ဆုိေသာ ေနရာမ်ားတြင္ ရွမ္းမင္းမ်ား စိုးစံခဲ့သည့္ နန္းေတာ္ ေဟာင္းအပ်က္မ်ား ရွိေနေသးသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ရွမ္းတုိင္းရင္းသား မ်ား၏ ရြာကေလးမ်ားမွာ ရြာေပါင္း(၉၀) ေက်ာ္မည္ဟု ခန့္မွန္းခဲ့သည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္ႏွင့္ နာဂေတာင္တန္း (ပတ္ကိြဳင္ေတာင္တန္း)ကို ေက်ာ္ျဖတ္ကာ အာသံနယ္ထဲသုိ႔ ေရာက္ရွိ၊ အေျခခ်၊ မင္းဆက္ ထူေထာင္ခဲ့ေသာ အဟုမ္ရွမ္း(Ahom Shan) လူမ်ဳိးတုိ႔ အေၾကာင္းကို ဆရာ၀န္ တင္ေမာင္ၾကည္၏ သုေတသန ေဆာင္းပါးမ်ား(စာအုပ္)ႏွင့္ လန္ဒန္ တကၠသိုလ္၊ အေရွ႔တုိင္း သအန္သ႐ိုပိုလိုဂ်ီ(Anthropology) ဌာနပါေမာကၡ (Christoph VonFirer Haimendore) ေရးသားေသာ (Naked Naga) စာအုပ္တုိ႔တြင္ ဖတ္႐ႈ မွတ္သားခဲ့ရသည္။

ဆရာေတာ္ ပုသိမ္ ဦး၀ိမလသည္ စစ္တေကာင္းနယ္၊ ဖေလာင္းခ်ိတ္ၿမိဳ႔မွ (၉)မုိင္ အကြာတြင္ ရခိုင္ လူမ်ဳိးမ်ား တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ “ပင္း၀ါ”ေခၚ ရြာႀကီး တစ္ရြာကို ေတြ႔ခဲ့ရ၏။ ျမန္မာ့ သမုိင္းထဲက “ပန္း၀ါစစ္ေၾကာင္း”ဆုိသည္မွာ ဤ “ပင္း၀ါ”ျဖစ္မည္ ထင္ပါ၏။ ထုိရြာမွ ေခ်ာင္း တစ္ဘက္ (၁ မိုင္ခြဲ)ခန့္တြင္ မဟာဗႏၶဳလ၏ စစ္တပ္ တပ္စြဲခ့ဲေသာ ေတာင္ကုန္းတစ္ခု ရွိသည္။ “ပင္း၀ါ”ႏွင့္ ေတာရြာမ်ားတြင္ ရခိုင္ လူမ်ဳိးတို႔လည္း ရွိ၍ “စစ္တေကာင္း ဗုဒၶဘာသာ”၀င္၊ “မရမာႀကီးမ်ား”(ေရွးေခတ္ဗမာ လူမ်ဳိးမ်ား) တစ္သိန္းေက်ာ္ ရွိေၾကာင္း ထုိအရွင္သူျမတ္ ေတြ႔ခဲ့ရ ေလသည္။ ကုလားပုဆုိး “ဒိုဘီ”၀တ္၊ ဘဂၤလီ စကားေျပာ၊ ဘဂၤလီ စာေရးၾကေသာ္လည္း မ်က္ႏွာ ကို ေစ့ေစ့ၾကည့္ပါမူ ရခိုင္၊ ဗမာပံုပန္းမ်ား ေပၚလာသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။

ဟိုတစ္ခ်ိန္တုန္းက ပေဒသရာဇ္စစ္ပြဲ၌ ရခိုင္ ျပည္နယ္သို႔ ပါသြားခဲ့ေသာ မြန္တုိင္းရင္းသား အခ်ဳိ႔သည္ ၉၇၆ ခုႏွစ္၌ စစ္တေကာင္းနယ္ အတြင္းသုိ့ ေျပာင္းေရႊ႔ခဲ့ၾကသည္။ ထုိနယ္သစ္တြင္ ဗုိလ္မင္းေထာင္၊ ဖလံေထာင္၊ သက္ေထာင္ ဟု နယ္သံုးနယ္ အေျခစုိက္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကရာ၊ ဖလံေထာင္နယ္တြင္ ရခိုင္အဆက္ ေနထုိင္သည္။ သက္ေထာ္ငတြင္ ရခိုင္မ်ားၿပီး ျမန္မာႏွင့္ မြန္ အနည္းငယ္စီ ေနထုိင္ၾကသည္။ ထုိနယ္သစ္တုိ႔တြင္ ပထမ မြန္လူမ်ဳိးတုိ႔ ရြာတည္ ေနထုိင္ခဲ့ၿပီး ထုိ႔ေနာက္မွ ရခိုင္လူမ်ဳိးတုိ႔ ၀င္ေရာက္ေနထုိင္ ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

စစ္တေကာင္း ေတာင္တန္း၊ ဗုိလ္မင္းေထာင္ နယ္အစြန္အဖ်ားတြင္ ခမီႏွင့္ ၿမိဳ႔ေခၚ တုိင္းရင္းသားတုိ႔လည္း ေနထုိင္ၾကသည္။ ၿမိဳ႔တုိင္းရင္းသား တုိ့သည္ ကေလးေမြးဖြားၿပီး ပထမဆံုး ျမင္ေတြ႔ ရေသာ ၀တၴဳ ပစၥည္းကို မွတ္သား၍ နာမည္ မွည့္ေခၚေလ့ ရွိၾကရာ နာမည္မ်ားမွာ ထူးထူးဆန္းဆန္း-ေက်ာက္ခ်ဥ္၊ ယမ္းစိမ္း၊ ဇ၀က္သာ၊ စမံု စပါး၊ ၾကက္သြန္ျဖဴ၊ င႐ုတ္ေကာင္း၊ ၾကက္ေခ်း၊ ဘဲေခ်းစေသာ နာမည္မ်ားသည္ သူတုိ႔အဖုိ႔ လွပေသာ ခ်စ္စႏုိး နာမည္မ်ား ျဖစ္ေနပါေတာ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ၏ ေတာင္တန္း အေတြ႔အႀကံဳ

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ၏ ေတာင္တန္း ခရီးၾကြခ်ီ ျဖစ္ပံုမွာ ၀ံသာႏု ဆရာေတာ္ႀကီး ဦးဥတၲမ သည္ ၁၂၉၇ တြင္ မႏၱေလးသို႔ ႂကြလာၿပီး တရား ေဟာသည္ကို မႏၱေလး ေျမာက္ျပင္၊ ခ်မ္းသာႀကီး ေျမာက္တုိက္၊ ရတနာပံု ပရိယတၲိေက်ာင္း၌ သာသနာ့ ပညာ ဆည္းပူးေနေသာ စာသင္သား ကိုယ္ေတာ္ေလး ဦးဥတၲမသာရက ဖူးေတြ႔ နာယူခဲ့ရသျဖင့္ ၀ံသာႏုစိတ္ဓာတ္ (မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္) ရင့္သန္ကာ၊ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီး ထြက္ႂကြလုိသည့္ ဆႏၵမ်ား ျပင္းျပလာခဲ့သည္။ ထုိႏွစ္ေဆာင္းဦး ကာလတြင္ မႏၱေလးမွ ျမန္မာ ျပည္ အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းရွိ ခ်င္းေတာင္တန္းႏွင့္ နာဂေတာင္တန္းဆီသို႔ စတင္ႂကြျမန္းခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ ေရးသားေတာ္ မူခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ မဟာဗႏၶဳလ စစ္သူႀကီးတုိ႔ အာသံသုိ႔ ခ်ီတက္သည့္ အခါ၊ ေသနတ္ ကိုသာ ထမ္းလာၾကသည္ မဟုတ္ပါ။ “စစ္ ေဆာင္ဘုရား”ေခၚ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ကမၼ ၀ါစာမ်ား၊ က်မ္းဂန္စာေပမ်ား၊ ရဟန္းေဆာင္ ပရိ ကၡရာမ်ားကိုပါ ယူေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ အာသံနယ္ ေဂ်ာ္ရဟတ္ၿမိဳ႔၌ ထုိစဥ္က ျမန္မာတုိ႔ တည္ထား ခဲ့ေသာ ေစတီတစ္ဆူ ရွိေလရာ “ဗႏၶဳလေစတီ”ဟု ယခုတိုင္ ဘြဲ႔အမည္ တြင္ရစ္ခဲ့ေၾကာင္း ေဖာ္ျပ ခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ၏ မွတ္တမ္း၌ ၁၃၁၈ ခုႏွစ္က သဃၤန္းႀကီး၀တ္ သံဃာေတာ္ (၅၃)ပါး ရွိခဲ့ရာ ျမန္မာတုိင္းရင္းသား အသီးသီး မွ ေပၚထြန္းလာခဲ့ေသာ သံဃာေတာ္မ်ား ျဖစ္လ်က္ စာရင္းကို ေဖာ္ျပရေသာ္ မရမာႀကီးေခၚ စစ္တေကာင္း ဗုဒၶဘာသာ၀င္ (၄)ပါး၊ ရခိုင္သား ဘုန္းႀကီး (၃)ပါး၊ ေရးၿမိဳ႔နယ္သား မြန္ဘုန္းႀကီး (၁)ပါး၊ ဗမာဘုန္းႀကီး (၁)ပါး၊ အာသံ နယ္သား (ျမန္မာတုိင္းရင္းသား)-ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ ဂ်ိမ္းေဖာ စသည္ (၄၉) ပါးရွိသည္ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ရွမ္းလူမ်ဳိးထဲတြင္ ခႏၱီးရွမ္းဟူ၍ ကြဲျပားေၾကာင္း၊ မဟာဗႏၶဳလမ်ဳိးေခၚ ေရွးဗမာမ်ဳိးထဲက ဦးဂႏၶမာ ဘဲြ႔အမည္ရွိ ဘုန္းႀကီးတစ္ပါး ရွိေၾကာင္း အာသံ နယ္သားတုိ႔က ဗႏၶဳလမ်ဳိး(ေရွးဗမာမ်ဳိး)ကို “မန္း}ဟု ေခၚၾကေၾကာင္း မွတ္တမ္းျပဳ ေဖာ္ျပ ခဲ့သည္။

အာသံနယ္တြင္ သက္ေတာ္ရွည္ ဆရာေတာ္ (၅) ပါးရွိသည့္ အနက္ အင္ဒင္ရြာ ဆရာေတာ္ႀကီးသည္ သက္ေတာ္ (၁၁၃ ႏွစ္) ၀ါေတာ္ (၈၄) ဟု ေဖာ္ျပမွတ္တမ္း ျပဳခဲ့သည္။ ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ခရီးသည္ ဘ၀တြင္ ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ရေသာ ဒုကၡ သုကၡေလး တခ်ဳိ႔ကို ဆရာေတာ္ ဦးဥတၲမသာရ ေရးစပ္ေတာ္ မူခဲ့ေသာ ေအာက္ပါ ေလးဆစ္ခ်ဳိး ကဗ်ာကို ဖတ္႐ႈ စာနာလ်က္ ဂါရ၀ျပဳ ေဖာ္ျပလုိက္ရေပသည္။

သာသနာျပဳ ဘုန္းႀကီးႏွင့္ မီးလင္းဖို

(ေလးဆစ္ခ်ဳိး)

မီးမေတာက္ႏိုင္ဘု

ထင္းေျခာက္ကယ္က ထုံတာေလ။

အခုိးတလူလူႏွင့္

မႈတ္ရသူ ဖာဖိုးက်ေလာက္ကဲ့

ပါးပြလို႔ ျပာသာေပ။

ႏွင္းတေျဖာက္ေျဖာက္ကယ္ႏွင့္

မိုးေပါက္က ဝိုက္ကာေစြ-

ေျမာက္ေလက သုတ္ခ်ီသြင္း။

ေနကို တေသာ္လည္း

ဌာန ဤေ႐ႊေတာင္သုိ႔

မလာေပါင္ ရက္ေတြ ေညာင္းခဲ့ေပါ့

ဘယ္ေစာင္း ညာျပန္ႏွင့္

စီဝရံ ဖ်င္ထည္လႊမ္းပါလို႔

ေက်ာင္းခန္း ေတာင္ယံေျမက

သာသေန ျပဳစုပ်ဳိးပါရ

ခါတေလ ခုမွျဖင့္ ဆိုးလွတယ္ဟယ္

ဖိုးအနဂၣခင္းေပမို႔သာ (ကြယ္)

က်ဳိးရလက္ငင္း။

အရွင္ဥတၱမသာရ

(အဖ်ားတက္ရင္း မီးလင္းဖိုနံေဘး၌ ေရးသည္။ ၁၃၁၀ ခု၊ ဝါေခါင္လဆန္း- ၉ ရက္၊ ခ်င္းေတာင္)

ေဝါရ=

အခင္း= အမႈအခင္း (ေဆာင္႐ြက္ဖြယ္ အလုပ္တာဝန္)

ေမာင္ေၾကာ့ဦး
(ေပဖူးလႊာ မဂၢဇင္း၊ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၂၀၁၁)

ကိုးကား
(၁) သင့္ဘ၀ ဦးတင္ေမာင္ ေရးသားျပဳစု၍ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔၊ စာေပဗိမာန္က ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ “အလင္းေဆာင္သူမ်ား၏ အေတြ႔အႀကံဳမ်ား”စာအုပ္။
(၂) ဓမၼစရိယ ဦးေဌးလိႈင္ စီစဥ္တင္ဆက္ ေသာ “ေတာင္တန္းတရား”စာအုပ္။
(၃) အထက္ျမန္မာ သတင္းဂ်ာနယ္ (အတြဲ -၁၊ အမွတ္-၄၊ ၂၅-၁-၂၀၀၇) မွ စာေရးသူ၏ ေဆာင္းပါး။